Ik vertrek klokslag 14.00 uur uit Hilversum, je weet het maar nooit met die files en wegwerkzaamheden vandaag-de-dag. Het is lekker weer, de auto loopt als een zonnetje, de wegen zijn goed; tweeëneenhalf uur later draai ik het parkeerterrein van Brielpoort Deinze op.
Als eerste zie ik Rudy de Jaeger. Aan zijn blik zie ik dat HET is begonnen: de grootste driedaagse schaakhappening die ooit in Deinze gehouden is en zal worden gehouden. In onze voorgesprekken in Hilversum, Tholen en Gent had hij een gemoedelijke manier van doen, een rustige tred. Hij vertelde over plannen die al tien jaar geleden voorzichtig waren geopperd. Zou schaakvereniging Karpov, opgericht in 1975 toen Anatoli Karpov officieel wereldkampioen werd, een festijn kunnen organiseren, waar Karpov actief bij aanwezig zou zijn?
Naarmate de 64e verjaardag van Karpov dichterbij kwam, namen de geplande activiteiten toe. Concertzaal, sporthal, museum, kunstenaars, bibliotheek, acrobaten, beroemde violist, Kasteel Ten Bosse, burgemeester, deken, schaakdemonstraties, lezingen, toespraken, sponsors zoeken, vooral sponsors vinden: de lijst werd langer en langer. Sv Karpov telt maar vijfentwintig leden dus de stoet vrijwilligers en familieleden die mee moesten helpen om succes te krijgen werd ook alsmaar langer. Vandaag is het begonnen en Rudy loopt sneller en heeft de blik van de organisator die alles ziet en al denkt aan de volgende happening.
Concertzaal Brielpoort, waar beroemde bands hebben opgetreden als Dire Straits, U2, Simple Minds, is nu gevuld met schakers, onderverdeeld in diverse speelsterkten.
Uit al die groepen mogen de winnaars de volgende dag tegen Karpov simultaan spelen. Ik zie enkele oude bekenden, uit mijn eigen actieve schaaktijd. We zijn allemaal ouder geworden, zo blijkt. Plotseling wordt om stilte gevraagd en begint iemand “Happy birthday” te zingen en de hele zaal doet mee. Anatoli is gearriveerd!
Hij begint te lachen, heeft het naar zijn zin, stelt de warme aandacht op prijs en die lach is er nog steeds als hij drie dagen later weer vertrekt. “Hé, jij ook hier?” zegt hij. Ik ken Anatoli al mijn hele leven want hij is één jaar jonger dan ik. We hebben nooit gespeeld want in het Aljechin Memorial, Moskou 1975, was hij gast. Wel analyseerde hij mee en liet me zien hoe ik in mijn verliespartijen gewonnen stond tegen Tal en Korchnoi. Memories, memories. Ik heb Anatoli zo vaak geïnterviewd, voor radio, tv en krant, vooral in zijn periode als kampioen 1975-1985 maar ook in zijn toptijd daarna die doorliep tot 2000. Zijn problemen met Fischer, Korchnoi, Kasparov, FIDE: hij sprak daar altijd vrij en in vertrouwen over. Ik rijd achter Karpov met zijn privéchauffeur (natuurlijk een lid van Karpov Deinze) en we komen in de buitenwijk van Deinze bij Kasteel Ten Bosse. Daar logeren we de komende dagen.
Om 10.00 uur ben ik bij het Museum van Deinze en de Leiestreek, daar is de bijzondere expositie Art meets Chess. Ik mag een ludieke lezing verzorgen, naar eigen inzicht. “Je hoeft pas om 11.30 uur te beginnen”, zegt Rudy.
Overal staan schaaktafels, hier worden vanmiddag diverse demonstraties gegeven. Men is nog van alles aan het regelen en schuiven. Ik krijg een interessante rondleiding door het museum door Dirk Castelein, kunstschilder en natuurlijk schaakliefhebber. Hij weet veel van de persoonlijke achtergronden van de kunstenaars, dat geeft soms meer houvast. Wat opvalt is dat je bij ieder volgend doek of beeld ogenblikkelijk weet of het jou aanstaat of niet, ongeacht onderwerp, kleur, voorstelling, grootte.
“Alles wordt kunst als iemand zegt dat hij kunstenaar is”, legt Dirk uit als iemand uit de grond van zijn hart bij een langwerpig fel gekleurd non-figuratief schilderij opmerkt “Maar dat is toch geen kunst?”
Mijn lezing gaat over zaken die ook voor niet-schakers interessant zijn: ik leerde schaken van mijn ouders, zij waren niet goed maar als ze speelden was ik gefascineerd door de magie van het spel. Al die stukken met verschillende loop, springende paarden en dan die koningin en koning.
Mijn moeder is nu 97 en ze speelt nog steeds. Lichamelijk gaat het niet goed maar geestelijk is zij fitter dan menige tachtiger. Waarom zou dat niet iets met schaken te maken hebben? Professor Scherder, een hersenspecialist, is een van onze ambassadeurs. Hij raadt op wetenschappelijke gronden aan om kinderen veel te laten sporten en schaken, dat is goed voor de ontwikkeling. Als ze in de puberteit komen kunnen ze alles naar believen laten vallen en een eigen keuze maken. Maar de competenties die spelenderwijs worden aangeleerd door te schaken (zoals concentratie, vooruitdenken, timemanagement, eerst denken dan doen) komen later in het leven altijd van pas.
Vanuit de zaal komen vragen: over Karpov, Carlsen, computers, schoolschaak, doping. Dit heb ik het liefst, iedere vraag roept gelijk een serie ervaringen, anekdotes maar ook overwegingen en twijfels op.
De lunch wordt geserveerd in Brielpoort en blijkt een regelrecht succes: meer dan 200 mensen worden bediend door weer een groepje vrijwilligers. Aan onze tafel zit Astère Lavent, de ex-voorzitter van de schaakclub die tegen Anatoli zegt: “Natuurlijk heb ik respect voor uw wereldtitel maar ik heb nog meer respect voor uw kinderprogramma’s”.
Glen De Schampheleire complimenteert Anatoli met een bepaalde zet in een partij tegen Boris Spassky (ik dacht dat hij 23.Tc1 bedoelde in deze partij“Hoort deze partij in uw eigen top-10 van beste partijen?”, vroeg Glen. “Hoger”, was het antwoord en het gesprek ging verder over blindschaken. Karpov speelde eens tegen 5 personen in Amsterdam (3,5 uit 5) en hij wist nog precies de gewonnen stelling waarin hij blunderde tegen Tim Krabbé. “Ik haalde de zet- volgorde door elkaar, je moet je goed blijven concentreren”, is zijn advies aan Glen die later tegen 6 tegenstanders blind speelt. Zie http://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1068928
’s Middags opent Rudy de officiële inhuldiging van Karpov in de grote zaal van het Museum.
Hij heet ook alle notabelen welkom en alle sponsors en natuurlijk alle leden van de club en alle vrijwilligers. Dan speelt violist Mikhail Bezverkhny Rus en winnaar van het Koningin Elisabeth Concours 1976 en sinds de val van de Berlijnse muur woonachtig in België, op zijn eigen wijze bekende stukken. Hij vertraagt en versnelt waar je het niet verwacht en wisselt superzacht met ferme streken af. In een mengelmoes van Russisch-Vlaams vertelt hij over zijn muziekstukken.
Hij is ook kunstenaar en heeft een zelf gecreëerd cadeau voor Karpov. De burgemeester Jan Vermeulen en de schepen Rutger De Reu spreken Karpov en de zaal toe en onderstrepen het historische karakter van dit meerdaagse festijn waar Deinze terecht trots op is. De ex-voorzitter krijgt nog een cadeau en dan is het tijd voor de schaakdemonstraties.
Ik probeer tegen 10 tegenstanders te spelen met 20 minuten per speler. “Denk wel goed na”, zeg ik tegen alle deelnemers”, zie het als een gewone partij”. Het gemiddelde van 2 minuten per partij breekt me op. Ik ga her en der door m’n vlag, weliswaar in goede stellingen maar ja, dat telt niet. Sommige van mijn tegenstanders hebben slechts 5 minuten gedacht en vooral gezet als ik niet in de buurt was. Toch was het een aardig experiment maar ik herhaal het niet meer en speel nog een gewone simultaan waarbij iedereen nog een rondje mag denken als dat gewenst wordt.
Karpov speelde vier remises van de 20 partijen, hoorde ik later.
Hoe het met Geert Van der Stricht , 2-voudig kampioen van België in zijn wisselsimultaan is afgelopen weet ik niet. De blindsimultaan van Glen De Schampheleire is foutloos verlopen. 6 op 6. Wat een prestatie.
De sfeer was opperbest.
’s Avonds een exquis diner voor genodigden in Kasteel Ten Bosse. Weer speelt Mikhail enkele fraaie stukken, dit keer samen met een violiste. Voor de fijnproevers, dit was wat wij voorgeschoteld kregen:
Mi-cuit en tartaar van Yellow-Fin tonijn. Gebakken St.-Jakobsvruchten, brandade van gerookte makreel en beukzwam. Traag gegaard kalfszadel, geroosterde Nicolas aardappelen en seizoensgarnituur. Aardbei ‘Romanoff’. Koffie of thee vergezeld van versnaperingen. Wijnen: Domaine Paul Mas, Languedoc, Chardonnay 2013, Chateau Prieuré Sainte-Anne, Côtes de Bordeaux, Magnum 2010.
Vlak voor het traag gegaarde kalfszadel uitgegaard was, sprak ik de aanwezigen op verzoek van Rudy toe. Om origineel te blijven vroeg ik Karpov een applaus te beginnen voor die bijzondere gelijknamige schaakclub, die met zo weinigen zo veel wist te bereiken. De rest van het gezelschap klapte enthousiast mee. Maar ik vroeg ook speciale aandacht voor Anatoli, niet voor zijn wereldtitel, niet voor zijn wereldrecord toernooioverwinningen (177!) maar voor zijn werk als voorzitter van Fonda Mira, Stichting voor Vrede. Het was zijn initiatief om Russische weeskinderen een leuke vakantie te bieden in het vredige België. Het bleek dat gastgezinnen een band kregen met die kinderen en daaruit ontstonden adopties.
Onder de toehoorders zat Tom Furstenberg, die ooit twee kleine meisjes van 7 en 9 op bezoek kreeg en later adopteerde en nu, twintig jaar later, zijn het twee volwassen vrouwen met goede carrièremogelijkheden. Het was om meerdere redenen een gedenkwaardige avond.
Om 10.00 uur deel ik mijn ervaringen met jeugdschaken in de Bibliotheek van Deinze met bestuursleden van diverse schaakclubs en federaties in België en andere geïnteresseerden.
Schaakleraar Peter Dhondt doet enthousiast mee en vertelt over de Belgische variant (zie http://schaakschool.be/ ). We laten zien hoe de overheid zich bemoeit met schoolschaken in Noorwegen, Roemenië, Spanje en Engeland om maar een paar voorbeelden te noemen. We bespreken enkele filmpjes die met jeugdschaken te maken hebben.
Er is veel interactiviteit vanuit de deskundige zaal, al met al een zinvolle sessie. Als ik wegga, gaat het nog even door.
Om 12.00 uur is er een oefening met alle levende stukken in de sporthal van Sportac ’86 en mijn tegenspeler Melina. Zij is het nichtje van Rudy maar ze doet enthousiast en professioneel mee.
In de sporthal ligt een gigantisch schaakbord, de stukken zijn leerlingen van de gymnastiekvereniging: sommigen maken dubbele salto’s en anderen springen vervaarlijk touwtje. Terwijl de 32 kinderen kunstig worden opgemaakt en toepasselijk aangekleed, oefen ik met Melina onze opkomst. Ik zal iets zeggen over Deinze en dat ik niet weet wat ik moet doen en dan onderbreekt zij mij en stelt een spel voor. De rest moet dan maar een beetje spontaan gaan, waarbij de kinderen de gelegenheid krijgen om te laten zien hoe goed ze wel niet zijn. Het loopt allemaal relaxed en Melina doet het goed en met zelfvertrouwen.
Om 15.00 uur is de hal volgestroomd met zo’n 500 gasten, de tribunes zitten vol. Radio en TV is aanwezig, dit moet weer een hoogtepunt worden.
We stellen de spelers voor: Anatoli Karpov met wit en Thomas van der Plaetsen met zwart. Thomas is natuurlijk een geboren tienkamper, ex-Europees kampioen, maar hij heeft in zijn jeugd veel geschaakt en hij doet nu ook werk als programmeur. Ik zeg beiden vooraf dat het totaal niet uitmaakt hoe de partij verloopt, het is een visueel spektakel. Als de spelers even willen denken heb ik een tafel met prijzen om weg te geven aan het publiek. Het loopt allemaal super, ook de schaakstukken zijn tevreden. Ten overstaan van het publiek geeft Rudy de beide spelers een mooie fles champagne, ze krijgen een ovationeel applaus, net zoals al die 32 stukken.
Iedereen is nu doodop maar er is nog een aller-allerlaatste receptie om nog even na te kaarten. Karpov heeft nog steeds die lach die hij bij zijn vrolijke aankomst had. “Het was vermoeiend maar ook een eer en een genoegen”, vertrouwde hij me toe.
Zijn vliegtuig zou een paar uur later vertrekken en voor mij werd het ook tijd om terug te gaan. Iedereen was moe en tevreden en wist: dit maken we nooit meer mee. Bijzonder om erbij geweest te zijn.
